Marzec w PTEw

„Śląskie Kościoły Łaski” – to temat prelekcji, którą na ostatnim spotkaniu Polskiego Towarzystwa Ewangelickiego w Żorach poprowadzili panowie: Józef Król -prezes Zarządu Głównego PTEw i Jan Kliber- prezes oddziału PTEw w Jaworzu.

Powyższy temat poprzedzony był nawiązaniem do wydarzeń historycznych, takich jak akt podpisania pokoju westfalskiego (1648r.), na mocy którego katolicki cesarz Ferdynand III został zobowiązany przez Szwedów do zezwolenia ewangelikom na wybudowanie trzech tzw. „Kościołów Pokoju”. Mogły one powstać wyłącznie poza murami miasta z nietrwałych materiałów (drewna, piasku, słomy i gliny) bez wieży i dzwonnicy, a czas ich budowy nie mógł przekroczyć jednego roku. Zgodnie z tymi wymogami wzniesiono „Kościoły Pokoju”- w Świdnicy i w Jaworze, które do dziś są w Europie największymi, drewnianymi świątyniami wpisanymi na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Trzeci „Kościół Pokoju” zbudowany został w Głogowie, ale w 1758 r. doszczętnie strawił go pożar.

Ciąg wydarzeń historycznych XVII wieku – agresywna kontrreformacja, wspierana przez dynastię Habsburgów, boleśnie dotknęła ewangelików, pozbawiając ich prawa do własnej wiary i kościołów.

Dzięki interwencji króla szwedzkiego Karola XII, na mocy układów zawartych w Altransztacie (1707r.) z odebranych 656 kościołów zwrócono 104  oraz uzyskano zgodę cesarza Józefa I na budowę sześciu  kościołów nazwanych „Kościołami Łaski”. Ten niejednoznaczny akt zgody, obwarowany wieloma ograniczeniami, nie zniechęcił wiernych, lecz przeciwnie, wyzwolił w ludziach niezwykłe pokłady energii, woli i talentów, których owocem były nowe, piękne świątynie powstałe na Śląsku: w Korzuchowie, Żaganiu, Jeleniej Górze, Kamiennej Górze, w Miliczu i Cieszynie. Brak stabilizacji, niepokoje, zawiła historia, mgliste koleje dziejów, ograniczały ewangelikom wolę samostanowienia.

Ponadto zawirowania II wojny światowej sprawiły, że z kościołów w Żaganiu i Korzuchowie ostały się tylko zabytkowe wieże. Pozostałe trzy kościoły przejął kościół katolicki. Jedyną świątynią spośród ,,Kościołów Łaski’’, która do dziś służy społeczności ewangelickiej jest Kościół Jezusowy w Cieszynie, zwany też „Matką Kościołów”- wzniesiony na „Wyższej Bramie”, którego wieża góruje dziś nad miastem.

Tekst: Elżbieta Sitek

Zdjęcie: ks. Bartosz Cieślar